مزایای بازی درمانی
تحقیقاتی که توسط سازمانی به نام Play Therapy Internationl صورت گرفته است نشان می‌دهد که بیش از هفتاد درصد کودکان تجربه خود در رابطه با بازی درمانی را مثبت ارزیابی می‌کنند.
این امر مشخص می‌کند که چنین راهکاری دارای مزایای متعدد است و به همین دلیل باید به صورت جدی مورد بررسی قرار بگیرد.
البته، بعضی از کودکان در مراحل اولیه با شک و تردید به پلی تراپی نگاه می‌کنند، اما با گذشت زمان این مشکل حل می‌شود.
افزایش میزان همدلی و احترام نسبت به دیگران یکی از مزایای مهم در این رابطه است که نمیتوان از آن چشم‌پوشی کرد.
علاوه بر این، شاهد گسترش میزان توانایی‌های کودکان جهت رویایی با چالش‌ها و همچنین تشخیص روش‌های خلاقانه هستیم. سایر مزایای مربوط به این موضوع عبارت‌اند از:
- افزایش قابل توجه اعتماد به نفس
- بهبود مهارت‌های اجتماعی
- بهبود روابط خانوادگی
- یاد گرفتن اینکه چطور باید احساسات را ابراز کرد.
- بهبود مسئولیت‌پذیری
در کنار کلیه موارد گفته شده، باید به یاد داشته باشیم که پلی تراپی توانایی استفاده بهتر از مهارت‌های حرکتی را برای کودکان فراهم می‌کند که خود منجر به افزایش علاقه آنها جهت حضور در جامعه می‌شود؛ بنابراین می‌توان بیان کرد که این روش در جنبه‌های گوناگونی اثر می‌گذارد.
بازی درمانی برای درمان چه اختلالاتی استفاده می شود؟
امکان به کارگیری پلی تراپی در سنین مختلف وجود دارد، اما در اغلب موارد از این روش در افرادی که بین ۳ الی ۱۲ سال سن دارند کمک گرفته می‌شود.
از جمله شرایط مهمی که در آن پلی تراپی میتواند نقش مهمی را ایفا کند باید به مواردی همچون: مشکلات رفتاری کودک در مدرسه، رفتارهای نامناسب و پرخاشگر و همچنین اختلالاتی همچون افسردگی و اضطراب اشاره کنیم.
در کنار این موارد، استفاده از بازی درمانی برای بهبود حالت کودکان دچار اختلال اوتیسم و اختلال ADHD (یک نوع بیش‌فعالی) نیز قابل انجام است.
چنانچه کودک با مشکلاتی همچون تأخیر در رشد، کاهش قدرت یادگیری، نابسامانی‌های خانوادگی، مرگ اعضای خانواده، آسیب‌های خانگی، سو استفاده‌ها، بلایای طبیعی، اندوه شدید و… مواجه شده است، باید پلی تراپی را به عنوان یک مسیر مناسب در نظر بگیریم.
اینکه اختلال مربوطه به وسیله این راهکار چطور قابل حل است و یا اینکه در چه مرحله‌ای باید به سراغ رفع آن برویم باید به صورت برنامه‌ریزی شده مشخص شود. در این حالت، حتی می‌توان پلی تراپی را برای کاهش آسیب‌های ناشی از بیماری‌های مزمن انتخاب کرد.
بازی درمانی چگونه به درمان اختلالات کمک می کند؟
این امر کاملاً طبیعی است که کودکان توانایی‌های زبانی لازم جهت مشخص کردن مشکلات خود را ندارند.
به همین دلیل، در اکثر موارد نمی‌توانند ارتباط مناسبی با بزرگسالان داشته باشند. افزون بر این، برخی از کودکان نمی‌توانند بزرگسال قابل اعتمادی را بیابند تا بتوانند مشکلات خود را با وی در میان بگذارند.
از سوی دیگر، نباید فراموش کنیم که بزرگسالان گفته‌های کلامی و غیرکلامی کودکان را به شکل نادرستی تفسیر می‌کنند و یا حتی ممکن آنها را کم اهمیت بشمارند.
ترکیب کردن این دو مورد در کنار هم باعث می‌شود تا با شرایطی روبرو شویم که کودک نمی‌تواند مشکلات خود را بگوید و بزرگسالان نیز قادر به شناخت چنین مواردی نیستند.
کودکان با بازی‌ها می‌توانند جهان اطراف خود را به شکل بهتری بشناسند. آنها قادر هستند تا با اسباب‌بازی‌های خود ارتباط بگیرند و به وسیله آنها احساساتشان را انتقال دهند.
کودکان در زمان بازی کردن تحت فشار قرار نخواهند گرفت و همین موضوع شرایط را برای مصاحبه با آنان فراهم می‌کند.
درمانگر بازی درمانی در این مرحله وارد عمل می‌شود و به شناخت کامل کودک و مشکلات وی می‌پردازد. سپس نسبت به انجام یک برنامه‌ریزی درمانی کاملاً پیشرفته اقدام می‌کند.
در هر جلسه پلی تراپی، تلاش بر آن است که نکته‌های جدیدی در مورد کودک و رفتار او کشف شود. حتی می‌توان از اعضای خانواده کودک جهت تسریع روند «درمان خانوادگی» استفاده کرد.
تکنیک های بازی درمانی
مدت زمان تخصیص داده شده به هر جلسه از پلی تراپی میتواند بین سی دقیقه الی یک ساعت متغیر باشد.
علاوه بر این، لازم است که دوره‌های زمانی بین جلسات مختلف را به صورت هفتگی تعیین کنیم. از سوی دیگر، لازم است به یاد داشته باشیم که تعداد جلسات تشخیص داده شده به ازای هر کودک به مواردی همچون نیاز وی و نتایج دریافتی وابسته است.
شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که می‌توان جلسات پلی تراپی را به صورت گروهی نیز برگزار کرد. از جمله سایر تکنیک‌های مهم در این رابطه باید به گزینه‌های زیر اشاره کنیم:
- گفتن قصه‌های مختلف
- نقش آفرینی
- تجسم
- استفاده از تلفن‌های اسباب بازی
- استفاده از عروسک‌ها و ماسک‌های مختلف
- استفاده از اکشن فیگورها
- استفاده از صنایع دستی و کاردستی
- استفاده از بازی‌هایی که با آب یا شن قابل انجام هستند.
- استفاده از خانه‌بازی
- رقص و حرکات خلاقانه
- استفاده از نمایش‌های موسیقایی
چند مثال از بازی درمانی
گسترده بودن این موضوع باعث شده است تا بتوان در مورد آن مثال‌های گوناگونی را مطرح کرد.
از سوی دیگر باید به یاد داشته باشیم که درمانگر میتواند بر حسب تجربه و همچنین شرایطی که در آن قرار دارد، کودک را به مسیرهای جدیدی هدایت کند و از این طریق، اطلاعات موردنیاز خود را بیابد.
نکته مهم در بازی درمانی، ایجاد شرایطی است که کودک نیز امکان انتخاب داشته باشد. یکی از مواردی که در این زمینه باید به آن اشاره کنیم، به کارگیری خانه‌های عروسکی است.
درمانگر میتواند با اشاره به این خانه‌ها و صحبت با کودک، درک کند که وی در خانه خود با چه مشکلاتی روبرو است. علاوه بر این، امکان به کارگیری عروسک‌های مختلف جهت اشاره به تجاربی که برای کودک ناگوار و ناخوشایند بوده‌اند نیز وجود دارد.
مثال دیگری که در همین رابطه باید به آن اشاره کنیم، یاری گرفتن از داستان‌های مختلف است.
برای نمونه، با به کارگیری داستان روزی روزگاری…، شرایطی را فراهم خواهیم کرد که کودک تمام ذهنیت خود را در داستان خالی کند و بدین صورت مشکلات او آشکار شوند. درمانگر امکان ارائه داستان‌های متنوع جهت انجام روش «کتاب درمانی» را دارد.
افزون بر موارد گفته شده، می‌توان در زمانی که کودک مشغول انجام یک فعالیت مشخص است، پرسش‌های مختلفی را به وی ارائه کرد.
یک روش عالی در این رابطه، صحبت کردن با کودک هنگام نقاشی کشیدن است. مجموع این راهکارها در کنار هم شرایط فوق‌العاده مناسبی را به منظور بهبود مهارت‌های اجتماعی وی ایجاد می‌کنند.
بازی درمانی برای بزرگسالان
اگرچه به این راهکار پلی تراپی گفته می‌شود، اما این بدان معنا نیست که بزرگسالان نمی‌توانند از مزایای آن بهره‌مند شوند.
در واقع علاوه بر کودکان، امکان به کارگیری این روش در نوجوانان و بزرگسالان نیز وجود دارد و نمیتوان محدودیت مشخصی برای آن تعیین کرد.
البته، این تکنیک بر روی افرادی که از موارد زیر رنج می‌برند، بهتر جواب می‌دهد:
- افرادی که از نظر ذهنی معلولیت دارند.
- بازی درمانی برای افرادی که دچار زوال عقل شده‌اند موثر است.
- افرادی که دچار بیماری‌های مزمن هستند و باید به صورت مدام تحت درمان قرار بگیرند.
- افرادی که دچار اعتیاد هستند.
- افرادی که پیش از این تحت آزار جسمی قرار گرفته‌اند.
- افرادی که از نظر کنترل خشم دچار مشکل هستند.
- افرادی که با مواردی همچون PTSD مواجه هستند.
- افرادی که در کودکی با مسائل مختلفی روبرو بوده‌اند.
در بزرگسالان باید تکنیک‌ها را کمی تغییر داد، زیرا در برخی از موارد امکان انجام بازی‌های بچگانه در کنار آنها وجود ندارد.
به همین دلیل است که مواردی همچون نقش آفرینی نتیجه بهتری به ما ارائه می‌کند. از سوی دیگر، گزینه‌هایی همچون استفاده از بازی‌های فکری، هنری و حتی رقص و آواز در این رابطه قابل استفاده هستند.
انواع بازی درمانی
تکنیک‌های به کار گرفته شده در این زمینه شامل دو راهکار متفاوت می‌شود که یکی از آنها هدایت شده و دیگری هدایت نشده است.
همان‌طور که از نام‌گذاری این دو مورد می‌توان درک کرد، در تکنیک هدایت شده، روان درمانگر به عنوان شخصیت اصلی کنترل بازی را در دست گرفته و تصمیم می‌گیرد که در بازی باید از چه ابزارها و قوانینی استفاده شود.
در فرایند هدایت نشده، این خود کودک است که قادر به انتخاب نوع بازی و اسباب‌بازی‌ها است.
درمانگر کودک را به حال خود رها می‌کند تا وی به سراغ بازی‌های موردعلاقه‌اش برود، همان مواردی که بیشتر با آنها ارتباط می‌گیرد.
این امر که از بین گزینه‌های گفته شده باید چه نوع خاصی مورد استفاده قرار بگیرد به تشخیص درمانگر ارتباط دارد؛
بنابراین نمیتوان گفت که یکی از دو گزینه گفته شده بهترین نتیجه را برای ما به ارمغان می‌آورد.
هر دوی این روش‌های بازی درمانی قادر به فراهم آوردن شرایطی هستند که کودک با آرامش کامل مشکلات روانشناختی خود را با درمانگر در میان بگذارد و از او بخواهد تا به وی در این رابطه مشاوره بدهد.
بازی درمانگر کودک
در پلی تراپی‌های هدایت شده یا هدایت نشده، درمانگر از نقش ارزشمندی برخوردار است.
هرچه میزان تجربه و دانش چنین افرادی در رابطه با این دسته از موضوعات بیشتر باشد، می‌توان به سرعت یافتن روند درمان اعتماد پیدا کرد.
به همین دلیل، ضروری است که از بین درمانگرهای گوناگون، به دنبال بهترین گزینه‌ها باشید.
جناب سیدی با سال‌ها تجربه در این حوزه، قادر به همیاری با کودکان شما عزیزان است.
ایشان تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا اطمینان یابد که کودک دلبندتان با استفاده از جدیدترین تکنیک‌های پلی تراپی بهبود می‌یابد. اگر قصد دارید فرزند خود را از مشکلات روانشناختی برهانید، ایشان را انتخاب کنید.
آیا واقعا بازی درمانی اثر بخش است؟
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۹ صورت گرفت، اثر بخشی پلی تراپی را به طور کامل تحت نظر گرفت. در این تحقیق، کودکان به دو بخش تقسیم‌بندی شدند.
دسته اول تحت پلی تراپی قرار داشت و دسته دوم از این امر محروم بود. پس از پایان یافتن مطالعه مشخص شد که میزان بهبود رفتار در کودکان مربوط به دسته نخست بیشتر بوده است.
با توجه به این موضوع می‌توان به راحتی بیان کرد که اگر پلی تراپی با دقت انجام بگیرد، تأثیرات مثبتی را به همراه دارد.
سخن پایانی
بازی درمانی به عنوان یک روش مناسب در نظر گرفته مي‌شود که میتواند به ما کمک شایانی در تشخیص و همچنین درمان بیماری‌های روانشناختی کند.
برخی از کارشناسان بر استفاده مفرد آن تأکید دارند بعضی ترجیح می‌دهند تا بازی درمانی را به همراه گزینه‌های درمانی دیگر به کار بگیرند.
به منظور دریافت بهترین نتیجه ممکن در این زمینه، لازم است شخصی را به عنوان درمانگر انتخاب کنید که با دوره‌های آموزش بازی درمانی را پشت سر گذاشته باشد.
